15 Mayıs 2013 Çarşamba
ANILARDAN BİR DEMET: NAKŞİBENDİ KOLLARINDAN GÜNÜMÜZDEKİ HALİDİ KÜRDİ TA...
ANILARDAN BİR DEMET: NAKŞİBENDİ KOLLARINDAN GÜNÜMÜZDEKİ HALİDİ KÜRDİ TA...: Yazan: Fahrettin ÖZTOPRAK “ Ülkücü Gençlik ve Tasavvufî Yönelişler ” adlı yazısında Hayati Bice , “ Ülkücü gençliğin,...
NAKŞİBENDİ KOLLARINDAN GÜNÜMÜZDEKİ HALİDİ KÜRDİ TARİKATI: MENZİL
Yazan: Fahrettin ÖZTOPRAK
“Ülkücü
Gençlik ve Tasavvufî Yönelişler” adlı yazısında Hayati Bice, “Ülkücü
gençliğin, 1970’lerin ikinci yarısında İslâm’ı bir hayat tarzı olarak
benimsemeğe yönelik ilgisini tarikatçılığın egemen hale gelmesi olarak anlayan
kesimin tepkisini içeren bir anekdot, Bora’nın dilinden şu şekilde
yansıtılmaktadır: “Yıl 1977 idi. MHP Genel Merkezinin önünde otobüsler
birikmişti. Namık Kemal Zeybek’e: ‘Bu otobüsler nereye gidiyor?’ diye
sordum. Zeybek:‘-Bizim gençleri Adıyaman’a Menzil Şeyhi’nin yanına
gönderiyoruz, eğitilsinler…’ dedi. Bundan sonra Ilımlı İslam’ın etkisi
partide çok arttı. Hattâ, içimizde bazı arkadaşlar: ‘Kâfir suçlamasından
kurtulduk’ diye seviniyorlardı” demektedir. Kim ne derse desin, Hayati
Bice’nin bu yazdıkları doğrudur. Çünkü duyduk, gördük, yaşadık… Bu,
tasavvufta Ord. Prof. Dr. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun “Sosyalizm”
adlı ders kitabının Şeyh Bedrettin kısmında belirtildiğine göre, İlme’l
yakin, Ayne’l yakin, Hakka’l yakin olarak adlandırıldığı gibi
nitelendirilir de. Ne demek istediğimi merak edenler o eseri bulup
bakabilirler.
Gerçekten,
1977 yılında Kaymakamlıktan istifa edip ayrılan Namık Kemal Zeybek, MHP’ye
girmiş, MHP genel başkanı Alparslan Türkeş tarafından Eğitim çalışmaları
için birinci derecede yetkilendirilmiş, başta Muhsin Yazıcıoğlu, Ramiz Ongun
ve Türkmen Onur adlı Ülkü Ocakları ve MHP Gençlik Kolları
Teşkilatı üyeleri olmak üzere, pek çok Ülkücü ileri geleni onun emrine
verilmişti. Yukarıdaki ikinci tırnak içerisinde verilen ifadelerin sahibi Servet
Bora, MHP Yozgat senatörüydü. Sonra MHP’den ayrılıp İşçi Partisi’ne
katılmış deniyor, orasını bilmem… Ancak söz konusu ifadeler doğrudur. Bunu
kimse başka bir tarafa çekmesin, kimse de MHP aleyhinde ileri sürülen ve söz
konusu partiyi karalamaya yönelik ifadeler olarak algılamasın. Çünkü aynı
ifadeleri, http://otugenci.blogspot.com/2009/05/turkesin-ckmpye-uye-olmasi-ve.html
sitesi sayfasında görebilirsiniz.
Otobüsler
MHP önünden kalkmış, Menzil’e doğru yol almış ve ilk belirlenen hedef
olarak oraya varmıştı.
1-
1979-1981
Arası Bir Ülkücü Görüşüyle Menzil
Menzil’e diğer ülkücüler
gibi maalesef, ben de gittim
Yaşım
57. O zamanlar genç idim ama, şimdi yaşlanmaya başladım. 10 yıla kalmadan da
ölüp gideceğim. Geride bu hususta bir hatıra bırakayım dedim.
Bakırköy-Bahçelievler’den ne Hüseyin
Kurtaran, Şarkışla İyecik köyünden ne Erdal Demir, ne de
başka bir Ülkücü “Ben de gittim, gördüm ve yaşadım” diyecek. Çoğu kimse Servet
Bora’nın sözlerini MHP’ye atılmak istenen bir çamur, sürülmek istenen
bir leke olarak algılayacak, hatta bile bile inkar yoluna bile gidecekler, “Yok
böyle bir şey, olmadı” diyecekler.
Bir
sitede deniyor ki:
“Muhsin
Yazıcıoğlu'nun Menzil'e ilk gelişi cezaevine düşmeden önceydi. Menzil'le
aralarındaki sıkı bağlar 1974 yılından sonra başladı. Seyyid Muhammed Raşid
Erol Hz'ne öyle ihlasla bağlıydı ki, hocasına tam teslimiyet içindeydi.
Tasavvuf, edep ve ahlakı o kadar iyi anlamıştı ki, teslimiyeti de buradan
geliyordu. Tasavvuf ile tanışmasından sonra artık o eski ideolojik yapıyı terk
etmiş ve yerine İslam merkezli bir anlayış geliştirdiği için, kendi menfaatini
göz önünde bulundurmaktan ziyade devletin, milletin, halkın, insanların
menfaatlerini ön planda tutmuştur.”
Ne
hikmetse, Ülkücü olmasındaki yıl gibi, burada da Muhsin Yazıcıoğlu’nun
Menzil şeyhiyle görüşmesi 3 yıl önceye alınmış. Oysa zaman hususunda yalan
söylemek bir kimseye yakışmaz.
Her şey 1977 yılında başladı.
Her şey 1977 yılında başladı.
Evet;
Menzil’e ben de gittim. Bir değil, iki değil, üç değil… çok kere gittim.
Yılda iki üç defa gidiyordum. Nasıl olsa ekmek elden, su göldendi.
Şimdiki gibi orada muhteşem bir cami, bir türbe ve modern yapılar yoktu.
Şimdiki gibi orada muhteşem bir cami, bir türbe ve modern yapılar yoktu.
Şeyhin
evi, kardeşlerinin evi, on-on beş tane köylü evi… bir cami… Ahırlar,
samanlıklar, bir iki katlı misafirlerin topluca kalacağı bir yer… bir bakkal,
bir de çay evi vardı.
Sonradan,
1981 yılı baharıydı herhalde, misafirhanenin arkasına bir yer yapılmaya
başlandı. Temeli çok önceden atılmıştı. Toprak kazıldı, demirli betonlanan
sütun meydana çıkarıldı. Bir iki katının çıkıldığı anda oradaydım. Sonradan
buraya bir iki kat daha ilave etmiş olacaklar.
Menzil
izbe
bir yerdi.
Orada
şimdiki gibi üç dört katlı binalar yoktu.
Gelen gidenler çoktu. Günde en az yüz kişi ordaydı. Bazen beş yüz kişiyi bulurdu, hatta bin kişiyi de. Bayram günleri beş bin kişiyi aşardı gelenler. Genellikle Doğu’dan, Güneydoğu Anadolu’dan gelenler olurdu. Bunlar buraya geldiklerinde Kürtçe konuşmaya başlarlardı. Kürtçeyi ilk defa Menzil’de duydum.
Aileleriyle birlikte gelenler olurdu. Gelenin yanındaki kadın veya kızı, veyahut gelini hemen şeyhin evine, harem misafirhanesine alınır, adam diğer misafirlerin arasına karışırdı. Ülkücü arkadaşlar vardı burada. Tanıdık dostlar vardı. Hiç yabancılık çekmedim. Ülkücüler hep beraberdik. Üçü gider, beşi gelirdi. Beraber yer, beraber içerdik.
Gelen gidenler çoktu. Günde en az yüz kişi ordaydı. Bazen beş yüz kişiyi bulurdu, hatta bin kişiyi de. Bayram günleri beş bin kişiyi aşardı gelenler. Genellikle Doğu’dan, Güneydoğu Anadolu’dan gelenler olurdu. Bunlar buraya geldiklerinde Kürtçe konuşmaya başlarlardı. Kürtçeyi ilk defa Menzil’de duydum.
Aileleriyle birlikte gelenler olurdu. Gelenin yanındaki kadın veya kızı, veyahut gelini hemen şeyhin evine, harem misafirhanesine alınır, adam diğer misafirlerin arasına karışırdı. Ülkücü arkadaşlar vardı burada. Tanıdık dostlar vardı. Hiç yabancılık çekmedim. Ülkücüler hep beraberdik. Üçü gider, beşi gelirdi. Beraber yer, beraber içerdik.
Sabahleyin
kahvaltılık olarak bir çorba veriyorlardı, yanında da ekmek. Bir de akşamleyin
yemek veriyorlardı, ya pilav, ya da kuru fasulye. Bazen nohut, bazen patates
yemeği. Çok az olmakla birlikte öğleyin de yemek verdikleri oluyordu.
Ülküdaşlarla
çay evinin önündeki hasır taburelere oturuyorduk. Bazen iki, bazen de üçer çay
içtiğimiz oluyordu. Çayların parasını bazen birimiz, bazen de diğerimiz
veriyordu.
Sigara
içmek burada serbestti. Kimse sigaraya burada karışmazdı. Niye içiyorsun diyene
de rastlamadım.
Sohbet ederdik, şuradan, buradan… kimi sözü şeyhe getirirdi. Hatta onu evliya olarak görenler vardı. Kimi de Mehdi derdi. Müslümanları bu kurtaracak diyenler bile vardı.
Sohbet ederdik, şuradan, buradan… kimi sözü şeyhe getirirdi. Hatta onu evliya olarak görenler vardı. Kimi de Mehdi derdi. Müslümanları bu kurtaracak diyenler bile vardı.
Evinden
ancak namaz vakitlerinde, Cuma namazında, Ramazan gecelerinde gecenin yarısı,
teheccüt namazı için çıkardı. Bazen de müritlerini toplar, bir isteğiniz, bir
dileğiniz var mı diye sorardı.
Sakalı vardı. Beyaz bir elbisesi vardı, Arapların kıyafetinin andırır… Sarığı vardı. Bıyığını aldırırdı. Tipi de bozuk değildi, hafif nurani bir görünüm vardı. Türkçe biliyordu ama gereksenmedikçe konuşmazdı. Daha çok Kürtçe konuşurdu. Araplardan gelenlerden olduğunda, onlarla Arapça konuşuyordu.
Sakalı vardı. Beyaz bir elbisesi vardı, Arapların kıyafetinin andırır… Sarığı vardı. Bıyığını aldırırdı. Tipi de bozuk değildi, hafif nurani bir görünüm vardı. Türkçe biliyordu ama gereksenmedikçe konuşmazdı. Daha çok Kürtçe konuşurdu. Araplardan gelenlerden olduğunda, onlarla Arapça konuşuyordu.
Kadiriler
gibi ayin yaptıklarını görmedim. Ancak müritler zikir çekerdi. Kimi zikir çekerken
başına bir başörtüsü, kimi başına bir battaniye geçirir, öyle çekerdi. Bir
oturuşta beş bin zikir çeken olurdu. Zikir alan Ülküdaşlarım oldu ama, ben
zikir almadım. Zikir almak zorunlu değildi, isteyen alırdı. Kimse de niye zikir
almadın demezdi.
Akşamları
iki katlı, bir boydan bir boya misafirhanede kalırdık. Adam çok olunca caminin
bir katında da yatanlar olurdu. Bir battaniye veriyorlardı. Bulursak bir de
yastık… Ya da sedir yastıklarını başının altına koyanlar bile vardı. Havalar
soğuyunca iki battaniye alıyorduk. Güzün son ayları, kışın ve baharın ilk
aylarında sobalar yanıyordu. Kış günlerinde yine de en az 40-50 misafir Menzil’de
bulunurdu.
Şeyhin
buğday tarlaları vardı. Kavun ve karpuz tarlaları da vardı. Bostanı vardı. Bir
iki yoncalık tarlası vardı. İki üç de çayırlık… Bunlar büyüktü.
Ahırları vardı. Bu ahırlarda koyunlar, kuzular kalırdı. Sığır sürüsü bile vardı. Bazen Ülkücü arkadaşlar toplanır ahırlara girer, temizlik yapardık. Ya da koyunlara, kuzulara yem dökerdik. Sığırlara bile kes karışık ot verdiğimiz olurdu.
Yazın sıcaklar olurdu. Çoğu zaman ekinler biçilirken.
Ahırları vardı. Bu ahırlarda koyunlar, kuzular kalırdı. Sığır sürüsü bile vardı. Bazen Ülkücü arkadaşlar toplanır ahırlara girer, temizlik yapardık. Ya da koyunlara, kuzulara yem dökerdik. Sığırlara bile kes karışık ot verdiğimiz olurdu.
Yazın sıcaklar olurdu. Çoğu zaman ekinler biçilirken.
Bir
gün üç dört Ülkücü arkadaş, köyün yukarısında, kavun-karpuz tarlalarının orada,
bir gölette yıkanmak istedik, üstümüzü çıkarıp kısa donlarımızla gölete girdik,
çevre tarlalardan koşarak geldiler, “Çabuk üstünüzü giyinin, böyle
yıkanamazsınız, pantolon ve gömleklerinizle suya girmeniz gerekir, çünkü burada
usul böyle” dediler. Biz de mecbur onların dediğini yaptık. Güya mahrem
yerlerimiz gözüküyormuş. Meğer onlara göre erkeğin üst kısmının gözükmesi ve
baldırdan topuğa kadar yerlerin açık olması mahrem yerlermiş.
Menzil’de Kürtçe
konuşuluyordu. Ama biz Ülkücüler Kürtçe bilmiyorduk, mecbur Türkçe
konuşuyorduk. Bir iki arkadaş sünnettir diye Kürtçe öğrenmeye çalıştı, engel
olduk. Hatta sünnettir diye Hanifi mezhebinden Şafi mezhebine geçmek isteyenler
bile oldu ama, zorla vazgeçirdik. Meğerse şeyhin konuştuğu gibi konuşmak,
şeyhin mezhebinden olmak ehl-i sünnetmiş. Hatta şeyhin giyindiği gibi giyinmek
de ehl-i sünnetmiş. İçimizden yeni gelenlerden bir iki ülkücü arkadaş, “ehl-i
sünnet ve’L cemaat işte budur” diyecek oldu, “Aman sus, kimse duymasın,
başımıza iş mi açmak istiyorsunuz” dedik.
O
dönemlerde Diyarbakır, Siirt, Bitlis, Batman, hatta Van’a bile
gitmiştim. Gittiğim yerlerde halk Türkçe konuşuyordu. Ama gel gör ki, Doğu’dan
ve Güneydoğu Anadolu’dan Menzil’e gelenler, anlaşmış gibi, Kürtçe
konuşmaya başlıyorlardı.
Burada kaçak Ülküdaşlarımız bile vardı. Ama ben orada kaldığım müddetçe bir gün bile jandarmanın arama yaptığını görmedim, ben olmadığım zamanlar yaptılarsa bilmem.
Burada kaçak Ülküdaşlarımız bile vardı. Ama ben orada kaldığım müddetçe bir gün bile jandarmanın arama yaptığını görmedim, ben olmadığım zamanlar yaptılarsa bilmem.
Bir
iki defa bir jip geldi, şeyhin evinin önünde durdu. İçinden resmi kıyafetli iki
subay indi, yanlarında iki koruma jandarmaları vardı. Şeyhin evine girdiler.
Sonra, bize dönüp bakmadan bile jiplerine binip gittiler. Menzil’de tek
gördüğümüz askerler, güvenlik kuvvetleri bunlardı, zaten bir saatten fazla da
kalmamışlardı.
2- Menzil'in Psikolojik Boyutu ve Bu Dergâhta Beklentiler
Hayati Bice, son yazısında diyor ki:
“Haberiniz.com yazarlarından Fahrettin Öztoprak’ın benim yazımdan hareketle yazdığı yazısı Menzil köyü hakkındaki birebir gözlemlerini yansıtması ile çok faydalı oldu.
“Haberiniz.com yazarlarından Fahrettin Öztoprak’ın benim yazımdan hareketle yazdığı yazısı Menzil köyü hakkındaki birebir gözlemlerini yansıtması ile çok faydalı oldu.
1.
Sosyal Boyut: “Günde en az yüz
kişi ordaydı. Bazen beş yüz kişiyi bulurdu, hatta bin kişiyi de. Bayram günleri
beş bin kişiyi aşardı gelenler.(…) Ülkücü arkadaşlar vardı burada, tanıdık
dostlar vardı. Ülkücüler hep beraberdik. Üçü gider, beşi gelirdi.(…) Burada
kaçak ülküdaşlarımız bile vardı.” şeklindeki gözlemleri ise konunun sosyal
boyutunu sergiliyor.
2.
Ekonomik Boyut: “Şimdiki gibi
orada muhteşem bir cami, bir türbe ve modern yapılar yoktu. Şeyhin evi,
kardeşlerinin evi, on-on beş tane köylü evi… Bir cami. Ahırlar, samanlıklar,
bir-iki katlı misafirlerin topluca kalacağı bir yer… Bir bakkal, bir de çayevi
vardı. Sonradan, 1981 yılı baharıydı herhalde, misafirhanenin arkasına bir yer
yapılmaya başlandı.(…) Menzil izbe bir yerdi. Orada şimdiki gibi üç-dört
katlı binalar yoktu.” satırları oradaki ekonomik faaliyeti yansıtması
yönünden önem taşır. Dergâha gelip gidenlerin Allah rızası için, sevap
olduğu inancıyla bedavaya çalıştırılmaları da konunun ekonomik yönlerinden
sayılabilir.
3.
Güvenlik Boyutu: “Orada kaldığım
müddetçe bir gün bile jandarmanın arama yaptığını görmedim. Bir-iki defa bir
jip geldi, şeyhin evinin önünde durdu. İçinden resmi kıyafetli iki subay indi,
Şeyhin evine girdiler. Sonra, bize dönüp bakmadan bile jiplerine binip
gittiler.” satırları konunun güvenlik boyutu ile ilgilidir.
4.
Dinî-Tasavvufî Boyut: “Zikir
alan Ülküdaşlarım oldu ama, ben zikir almadım. Zikir almak zorunlu değildi,
isteyen alırdı.” tespiti ise konunun tasavvufî boyutuna işaret ediyor.
Bu
4 boyutun her biri hakkında bir şeyler söylemek mümkün. Ancak
konunun güvenlik boyutu yönünden tasavvuf karşıtı bir noktaya sürüklenen
kendisinin de “eski şeyh” ve seyyit olduğunu iddia eden bölgeden bir isim
olan Ferit Aydın’ın yazdıkları da dikkate alınmalıdır. Ferit
Aydın’ın “Tarikatta Rabıta ve Nakşibendilik” kitabında dergâhın devletin
kontrolünde (kendi ifadesi ile “iş ve elbirliği içinde”) olduğu iddia
edilmektedir. Ferit Aydın’ın Menzil cemaatine yönelttiği “derin
devlet” için çalışmak gibi yenilmez-yutulmaz iddialar “Tarikatta
Rabıta ve Nakşibendilik” adı ile Süleymaniye Vakfı Yayınları arasında
basılan kitabından okunabilir.
Konunun dinî-tasavvufî yönü benim için sürpriz olmadı; çünkü benim bu dergâhın ismini “Adıyamancılar” şeklinde ilk işitişim oraya gidip tövbe eden alkoliklerin içkiyi bıraktıkları şeklindeki rivayetler olmuştur. Tasavvuf teorisi açısından ise bir silsilenin bugünkü temsilcisi olan mürşide biat töreni ile intisap ederek bağlandıktan sonra günlük zikir dersi olan tesbihatı yapmayanların mürit olarak adlandırılamayacağıdır. Tasavvuf literatürü bu durumdaki kişileri muhip (sevgi duyan) olarak adlandırır. Sadece içkiyi bırakmak için değil, tedavisinden ümit kesilmiş kanser hastaları gibi ağır hastaların da Menzil’in şifalı çorbasından içerek kavuşabilecekleri şifa ümidiyle de dergâh ziyaret edilmektedir. Bu türden beklentiler bir önceki şeyh olan Abdurraşit Erol döneminde daha yoğun iken şimdi kısmen azalmış durumda olduğu söylenmektedir.
Konunun dinî-tasavvufî yönü benim için sürpriz olmadı; çünkü benim bu dergâhın ismini “Adıyamancılar” şeklinde ilk işitişim oraya gidip tövbe eden alkoliklerin içkiyi bıraktıkları şeklindeki rivayetler olmuştur. Tasavvuf teorisi açısından ise bir silsilenin bugünkü temsilcisi olan mürşide biat töreni ile intisap ederek bağlandıktan sonra günlük zikir dersi olan tesbihatı yapmayanların mürit olarak adlandırılamayacağıdır. Tasavvuf literatürü bu durumdaki kişileri muhip (sevgi duyan) olarak adlandırır. Sadece içkiyi bırakmak için değil, tedavisinden ümit kesilmiş kanser hastaları gibi ağır hastaların da Menzil’in şifalı çorbasından içerek kavuşabilecekleri şifa ümidiyle de dergâh ziyaret edilmektedir. Bu türden beklentiler bir önceki şeyh olan Abdurraşit Erol döneminde daha yoğun iken şimdi kısmen azalmış durumda olduğu söylenmektedir.
Aslında
bu gözlemlerini bir görevi yerine getirme duygusu ile kaydeden Fahrettin
Öztoprak’tan Menzil’e giden ülkücülerin ruh, hali, beklentileri, kendilerini
oraya çeken duygular, dergâha yönlendirilmelerindeki faktörler gibi
sosyal-psikolojik gözlemlerini de yazmasını beklerim. İşin bu boyutları bence
ülkücü hareket yönünden; sosyo-ekonomik ve güvenlik boyutlarından çok daha
fazla önemlidir. Bir de bu dergâhın önde gelenlerinin önemli bir övünme
kaynağı olan müritlerin cezbe sahneleri hakkında da mutlak bazı söyleyecekleri
vardır.”
a)
Menzil’in Psikolojik Boyutu
Menzil’e şifa için gelenler, buraya geldiklerinde,
eğer kendilerinde içten bir istek, hastalıklarından kurtulma gibi ümit
görmektelerse, tabi ki etkisi zamanla hissedilmektedir. Söz konusu durum
psikolojik bir olaydır. Bunu psikiyatri ilmi kabul etmiştir. Tıpta bile çok
örnekleri vardır. Mesela, benim şahit olduğum bir iki olay, ya da duymuş
olduğum beş-on olay var. Doktor “iki üç ay sonra, ya da altı ay sonra ölecek”
diyor ama, hasta ölmüyor, yaşıyor. Bu moralle ilgili bir durum. Morali bozuk
olan yaşamaz, ölür. Ancak yaşama sevincini ve isteğini yitirmemiş kişi, kanser
bile olsa, o hastalıktan kurtulur. Örnekleri var, hata bunu kimi gazete
sayfalarında bile görebilirsiniz.
Aynı durum Menzil’de niye olmasın? Bunu şeyhin kudretine vermek doğru değil. Önemli olan hastanın morali, yaşama sevinci ve istenci…
Aynı durum Menzil’de niye olmasın? Bunu şeyhin kudretine vermek doğru değil. Önemli olan hastanın morali, yaşama sevinci ve istenci…
Başka
türlü açıklayamam.
Evet;
içkiyi bırakanlar vardı. Kötü alışkanlıklarını terk edenler de. Hatta,
hastalığından şifa bulanlar bile… Ben bunu gördüm.
Ancak
şunu da gördüm:
İçkiye
yine devam edenler. Kötü alışkanlıklarını terk etmeyenler… Menzil’den
gittikten sonra anası ve babasını hidayete davet edenler, aile ilişkisi
bozulanlar. Nasıl derseniz, o?... Bunlar yeniden geliyordu. “İçkiyi
bırakamadım, kötü alışkanlıklarımı terk edemedim” diyorlardı. Şeyhin herhangi
bir rolü yoktu.
Yalnız,
bir defasında, 1981 yılıydı herhalde, bahar mevsimi… Şeyhin yanına vardım,
elimi tuttu. Şeyh bir süre gözlerini kapadı ve sessiz kaldı. Gözlerini açtı,
şöyle dedi:
-“Okulunu
yarım bırakmışsın. Derslerini verip bitireceksin. Yükseğini de okuyacaksın. Bir
dua et, yeter”.
3. ve 4. sınıflardan yedi dersim vardı. 1980 yılında Ön Lisans diplomasını alıp okuldan ayrılmıştım. Ben okulumu yarım bıraktığımı şeyhe söylememiştim. Yeniden okuyacağımı da söylememiştim. O bunu nereden bilebilirdi?
Neyse…
3. ve 4. sınıflardan yedi dersim vardı. 1980 yılında Ön Lisans diplomasını alıp okuldan ayrılmıştım. Ben okulumu yarım bıraktığımı şeyhe söylememiştim. Yeniden okuyacağımı da söylememiştim. O bunu nereden bilebilirdi?
Neyse…
1983
yılında askerliğimi yaptım, aynı yıl evlendim. 1984 yılında öğrenci affı çıktı.
İmtihanlara girdim, yedi dersin bir kısmını verdim, bir kısmını veremedim. 1985
yılında da imtihanlara girdim ve mezun oldum. 1986 yılında yüksek lisansı
kazandım, 1987 yılında derslerimi üstün başarıyla verdim. Hatta üstün başarım
nedeniyle doktoraya bile imtihandan muaf olarak, kaydımı yaptırmaya hak
kazanmıştım. Vakıfta çalışıyordum. Ancak akşamları daktilonun başına oturup
tezimi yazmaya çalışıyordum. Yazdım, yazdım, beğenmeyip çöpe attım. Yine yazdım
yazdım, beğenmeyip çöpe attım. Ağustos sonlarında, ya da Eylül başlarında
tezimle ilgili komisyona girmek için başvuru yapmam lazımdı. Bir türlü ol görüp
de yazamadım. Oysa 1986 yılı sonlarına doğru Sosyolojiyle ilgili bir makale
yazmış, bu makale Orkun Dergisi’nde yayınlanmıştı. Ayrıca işe girdikten
bir süre sonra, 1987 yılı başlarında, Safa Öcal’ın “Devlet Kuran
Kahramanlar” adlı kitabına da önsöz yazmıştım. Velhasıl tezimi yazamadım.
Bir ara, Ekim başlarıydı, yazdıklarımı toparlayıp götürüp vereyim dedim. Bir baktım yeni bir YÖK kararı yayınlanmış, üstün başarıyla doktoraya imtihandan muaf kayıt yaptırmayı kaldırmışlar.
Doktoram böylece bir hülya oldu.
Bir ara, Ekim başlarıydı, yazdıklarımı toparlayıp götürüp vereyim dedim. Bir baktım yeni bir YÖK kararı yayınlanmış, üstün başarıyla doktoraya imtihandan muaf kayıt yaptırmayı kaldırmışlar.
Doktoram böylece bir hülya oldu.
1990 yılı sonlarıydı. Oturdum, “Şeyh Bedrettin’de Ekonomik
Yaklaşım ve Sosyal Düşünce” diye, ilmi usullere göre uzun bir makale
yazdım.
Yüksek Lisansı unutup gitmiştim.
Makalem, 1991 yılı Ocak ve Şubat aylarında çalıştığım vakfın
çıkardığı dergide yayınlandı. O sırada Menzilşeyhine suikast
yapıldığı haberi geldi. Onun 1981 yılında bana söylediği söz aklıma geldi,
“Allah’ım ona şifa ver, kazadan, beladan koru” dedim.
Bir iki ayda “Şeyh Bedrettin’in Fıkhi ve Tasavvufi
Görüşleri” diye, yine uzunca ikinci bir ilmi makale daha yazdım. Bu makalem
de aynı derginin Mayıs ve Haziran sayılarında yayınlandı. Ya 1991 yılı Ekim
ayıydı, ya da bu yılın sonlarıydı. Bir gün Yüksek Lisans , Sosyal Yapı Sosyal
Değişme Bölümü öğretim görevlisi arkadaşım, rahmetli Seyfettin
Manisagil, “Af çıktı; tezinle ilgili güzel, ilmi makaleler de
yayınlamışsın, okula gel, başvur da, bir an önce tezini ver” dedi. Onun
dediğini yaptım.
Oturdum,
“İlk Kaynaklara Göre Şeyh Bedrettin ve Onun Hakkında Yazanlar” adlı
tezimi 2 ay içinde yazdım, tamamladım ve danışmanım Prof. Dr. Mustafa Erkal’a
bir nüshasını verdim. O baktı, okudu. Bir ay kadar sonra, “Savunman için gün
aldım, hazırlan. Tezinden 5 nüsha hazırlayıp getirmeyi unutma” dedi. Böylece
1992 yılında, Şubat ayıydı herhalde, tezim kabul edildi.
1993
yılı Ekim ayında Muhammet Raşit Erol'un vefat ettiğini duydum. İster
istemez gözlerimden yaş geldi, şeyhin ruhuna bir Fatiha okudum.
b) Beklentiler
Her
hangi bir beklentimiz yoktu dersem yalan olur. İmam Gazali’nin kitaplarını
okumuştuk, bazı dini eserleri de. Hatta “Kıyamet Alametleri” kitabını
bile. Bu kitaplarda Mehdi’den bahsediliyordu. Güya o, Peygamber
torunuymuş. Ahir zamanda çıkacakmış. Hazreti İsa da gökten inecekmiş.
Onun ineceği yer Mescid-i Aksa’ymış, ya da Dımışk’ta Beyaz
Minare’ymiş… Bu gibi şeylerle beynimiz yıkanmış gibiydi. İster istemez kimi
zaman düşünmeden, aklımıza getirmeden edemiyorduk. Hatta sohbet mevzularımıza
bile konu oluyordu.
O
zamanlar işin iç yüzünü bilmiyorduk.
1400 hicri yılda Kıyamet alametleri zuhur etmeye başlayacak ve Mehdi çıkacak deniyordu. Bu alametlerden biri Mekke’de topluca adam öldürülmesi ve kan akmasıydı. İkinci alamet Afganistan’ın işgaliydi. Üçüncü alamet, Dördüncü Sulh döneminin başlamasıydı. Beşinci alamet İran-Irak Savaşı’nın çıkmasıydı. Altıncı alamet Ramazan ayında bir güneş, bir ay tutulması olacak, sonraki ramazanda da güneş tutulması olacakmış. Bu alametler birer birer gerçekleşmeye başlayınca, insan ister istemez şaşırıyor, Mehdi beklentisi daha da artıyor. Gerçekten de söz konusu alametler gerçekleşti. Sonuncusu 1982 yılında… Ancak Mehdi’den eser yoktu.
1400 hicri yılda Kıyamet alametleri zuhur etmeye başlayacak ve Mehdi çıkacak deniyordu. Bu alametlerden biri Mekke’de topluca adam öldürülmesi ve kan akmasıydı. İkinci alamet Afganistan’ın işgaliydi. Üçüncü alamet, Dördüncü Sulh döneminin başlamasıydı. Beşinci alamet İran-Irak Savaşı’nın çıkmasıydı. Altıncı alamet Ramazan ayında bir güneş, bir ay tutulması olacak, sonraki ramazanda da güneş tutulması olacakmış. Bu alametler birer birer gerçekleşmeye başlayınca, insan ister istemez şaşırıyor, Mehdi beklentisi daha da artıyor. Gerçekten de söz konusu alametler gerçekleşti. Sonuncusu 1982 yılında… Ancak Mehdi’den eser yoktu.
O
kadar yıl Menzil'de kalıyorsun, neden rüyalardan bahsetmiyorsun diyen
olabilir. Çünkü Menzil'de rüyaya çok değer verilir, hele o kişi abdest
alıp, iki rekat namaz kılıp rüyaya yattıysa... Buna istihare denirdi, kılınan
iki rekat namaza da istihare namazı.
Rüyalar
bire bir çıkmazdı, bunun yorumu vardır. Peygamberlerde bile rüyalar
birebir çıkmazdı, muhakkak yorumlanırdı. Rüyanın birebir çıktığını söyleyen
olursa iyi bilin ki, o kişi yalan söylüyor.
Şeyh Bedrettin diyor ki:
Rüyadakiler
görünen, bilinen ve duyulan şeylerin uyku anında suretine bürünerek bize
görünmelerinden ibarettir ki, hükemanın dedikleri gibi, ruhun mücerretler alemine
ulaşmasından meydana gelen şeyler değildir. Ancak öyle olmuş bulunsaydı,
görünmeyen ve bilinmeyen nice şeylerin de bize görünerek bilinmesi gerekirdi.
Manası bakımından görülen şeyler, marifetle birlikte tevhit derecelerine, daha
doğrusu gören kişinin kendi haline de işaret etmektedir. Hatta Peygamberi dahi
rüyasında gören kişi, onu kendi derecesi ve düşüncesi bakımından görür; zaten
düşüncenin kendisi uykuda devam ettiği gibi, rüya da bu düşüncenin bir
mahsulüdür.
Kitaplara,
hatta dergilere, gazetelere bile konu olmuş bir rüya hadisesi var. Bu basit bir
rüya değil. Dr. Reşat Galip rüyanın Mustafa Kemal Paşa tarafından
görüldüğünü söylüyor. İşin tuhafı, bunu başka biri anlatmıyor, Atatürk de
anlatmıyor; tek bir anlatan var, o da Dr. Reşat Galip. Birinci İnönü
Savaşı ile ilgili... Rüyada söylenen kelimeler, vesayitler, dakika bile
aynı. Hatırlatılmak istenmesi de. İşin içine sonra da İkinci İnönü Savaşı
eklenmiş. Bu eklenti kendini belli ediyor. Şimdi bana bir kişi çıksın,
desin ki bu rüya doğrudur, görülmüştür... Gülerler, kıkır kıkır
gülerler...
Adamlar
devlet kuruyor, neredeyse dünyaya tamamen sahip olacak bir duruma geliyorlar;
biz ise dağılan, parçalanan Osmanlı İmparatorluğu'ndan zar zor, Yunanla,
İngilizle, Fransızla, İtalyanla, hatta ABD bombardıman uçaklarına karşı
savaşıp, zor zor içteki Kürt ve hilafet isyanlarını bastırdıktan sonra, Lozan'da
alacağımız yerlerin ancak yarısına razı olarak, devlet kuruyoruz; ondan sonra
rüya... Böyle tam tamına, harfi harfine çıkan bir rüyayı Hazreti Muhammet
dahil, peygamberlerden biri bile görmüş müdür, zannetmem?
Öyle
rüyaya soytarılık denir. İstiklal Harbi’ni yaptık, 29 Ekim
1923’te yeni bir devlet kurduk. Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanı
seçilmiş ama, halen Halk Fırkası genel başkanı. Parti başkanlığını bırakmak
istemiş. Devreye giren İsmet Paşa, “Paşam, parti başkanlığını
bırakmasanız da olur” demiş, kendisi başbakan olarak tayin edilmiş. Sonrası
malum. İşte söz konusu rüya da o yalan dolanlardan biri. Atatürk'ün bu
işte suçu yok. Suç onun çevresindeki dalkavuklarda. Tabi ki devlet olarak ileri
gidemezsin, gün olur dünyayı ele geçirmeye çalışan, okyanus ötesi derme çatma
bir devletin kulu ve kölesi olursun.
Bir
arkadaşımız, "Rüyalara güvenen, rüyalardan medet uman ahmaktır"
dedi. Bir arkadaşımız da, "Rüya yorum gerektirir", yorumu tam
yapılmazsa, ona göre hareket edenin başına iş açar" dedi. Ben de başımdan
geçen bir olayı anlattım.
Düşünmeye başladık.
Düşünmeye başladık.
Mekke’deki katliam birine birileri tarafından
yaptırılabilirdi. Afganistan işgali, Dördüncü Sulh ve İran Irak
Savaşı da önceden planlandığı gibi, Kıyamet alametleri diye bazı kitaplara
yazılabilirdi. Ramazan ayında ay ve güneş tutulmalarının önceden tespiti zor
değildi.
Önemli
olan birilerini beklenti içine koymak değil mi? Zaten son iki yıldır Menzil’e
gelip giden Ülkücü sayısı da pek fazla değildi. Çünkü daha önceden gelenlerin
bir çoğu, gittikleri yerde, ya da memleketlerinde herhangi bir bahaneyle
tutuklanıp içeri tıkılmıştı.
Bir
arkadaş;
-“Ne
Mehdi çıkacak, ne de İsa inecek; beklemeyelim” dedi.
“Bunlar
boş işlermiş” deyip bir daha Menzil’e ayak basmadık. Ben ondan sonra
gitmedim. Tanıdığım arkadaşlardan da gitmeyenler oldu. İstanbul’da bir
arkadaş grubu edindim, Çorlulu Ali Paşa Medresesi’ndeki çay evine
takılıyorduk. Zaten 1983 yılı Mart ayı başında askere gideceğime dair celp
kağıdı eve gelmişti.
Tezimi
hazırlamak isterken 1987 yılında dikkatimi bir konu çekmişti. Daha sonra
araştırdıkça, dikkatimi çeken konunun bir uydurma değil, gerçek olduğunu
kavramaya başladım. Çünkü tezimden sonra, 1993 yılı sonlarında başlayıp 1994
yılında bitirdiğim, “Babailer, Balkan Türkleri ve Şeyh Bedrettin” adlı
daha geniş boyutlu bir ilmi çalışma hazırlamış, bunu 1995 yılında vakfımızın
çıkardığı ikinci bir ilmi dergide yayınlamıştım.
3-
Şeyh Bedrettin’in Görüşlerinden İstifade
Abdülbaki Gölpınarlı, benim gibi kaynakları didik didik
eden, kılı kırk yaran bir araştırmacı değildi. Şeyh Bedrettin’in “Varidat”
adlı kitabını Prof. Dr. Şerafettin Yaltkaya ve Bezmi Nusret Kaygusuz’dan
sonra günümüz Türkçesine çevirmiş, Şeyh Bedrettin’in torunu Hafız
Halil’in “Şeyh Bedrettin Menakıpnamesi”ni yayınlamış ve bunu nazım
halinden nesre dökmüştü. O yine de saygı duyduğum bir kişiydi. Çünkü onun
yazdıklarından faydalandım. Ancak ikinci bir menakıpnameyi nedense kabul etmez,
bunun uydurma olduğu, başka bir eserden alıntı olduğunu söyler. Nereden
biliyorsun, belki de “Hace-i Cihan ve Netice-i Can”ı yazan, söz konusu
bazı benzer beyitleri ve bazı ifade tarzlarını ikinci “Şeyh Bedrettin
Menakıpnamesi”nden aşırmıştır. İlim nazarında Abdübaki Gölpınarlı
bir bilirkişi raporu hazırlayacak konumda değildir. Çünkü o Bağdat yakınındaki
bir kasaba ismini işaret ederek “bunu yazan Semave dememiş, Meriç kıyısında
Sımav demiş” diyor. Bu onun şuuraltını yansıtıyor. Sımavna zaten Meriç
kıyısında, bunda tenkit edilecek bir durum yok. İlla Sımavna denilecek
değil ya, Sımav da denilebilir.
Yine bir araştırmamda Balım Sultan'ın Yıldırım
Beyazıt zamanında yaşadığını, İkinci Beyazıt zamanında Dimektoka
Kızıldeli Sultan Tekkesi'nden alınıp getirtilen ve Hacıbektaş'a yerleştirilen
İskender Çelebi ve oğlu Kalender Şah'a da Balım Sultan
denildiğini de tespit ettim. Oysa Sultan Balum adını gören Gölpınarlı,
araştırmadan anında demiştir ki, bu menakıpname sahte. O, Otman Baba'nın
1430 yılında vefat ettiğini söylüyor. Otman Baba, Şeyh Bedrettin
isyanında sağ kurtulmuş olabilir, ya da tutuklanıp serbest bırakılmış da
olabilir. Şeyh Bedrettin'in vefatı ile aralarında 10 yıl var. Bu onun
olaya katılmasının imkansız olduğunu göstermez. Ama Gölpınarlı bunun
birini bile düşünmemiş.
Ayrıca menakıpnamede Tonus Baba deniyor. Bizim kazanın, yani Şarkışla'nın eski adı Tonus'tu. Merkez, ovaya, kalenin dibine alınıp Şarkışla adı verilince, Tonus nahiye oldu. Burada Arap Dede vardır. Sivaslı Aşık Ruhsati diyor ki:
Ayrıca menakıpnamede Tonus Baba deniyor. Bizim kazanın, yani Şarkışla'nın eski adı Tonus'tu. Merkez, ovaya, kalenin dibine alınıp Şarkışla adı verilince, Tonus nahiye oldu. Burada Arap Dede vardır. Sivaslı Aşık Ruhsati diyor ki:
“Dedem
vilayeti gitsem Tonus’a
Saklamaz
sırrını, sezegen olur.”
Erol Toy, Şeyh Bedrettin konulu "Azap
Ortakları" romanında, "Beri bak Tonus baba uşağı,
dedim" cümlesini kullanır. Ama Abdulkadir Gölpınarlı bunu
bilmez. O Tonus'un ne olduğunu, nerede olduğunu da bilmez. Vay
efendim, Şeyh Bedrettin'in yanına Anadolu'nun orta kısımlarından,
Akdeniz kıyılarından, Irak'tan, hatta Hazar kıyılarından
bile koşup gelenler olmuş.
Neden gelmesinler? Gelemezler mi? Şeyh Bedrettin Kazaskerlik yapmış biri. O, Osmanlı hükümdarlarından biri olan Musa Çelebi'nin şeyhülislamı da sayılır. Gölpınarlı, Şeyh Bedrettin'in Tebriz'de, Timur'un meclisindeki tartışmada birinci geldiğini, Halep Türkmenleri’nin ona hanikah yapmak istediklerini, Şeyh Bedrettin'in Aydın'a gelmeden önce Anadolu'nun bazı yerlerini gezip gördüğünü ne çabuk unutmuş?
Neden gelmesinler? Gelemezler mi? Şeyh Bedrettin Kazaskerlik yapmış biri. O, Osmanlı hükümdarlarından biri olan Musa Çelebi'nin şeyhülislamı da sayılır. Gölpınarlı, Şeyh Bedrettin'in Tebriz'de, Timur'un meclisindeki tartışmada birinci geldiğini, Halep Türkmenleri’nin ona hanikah yapmak istediklerini, Şeyh Bedrettin'in Aydın'a gelmeden önce Anadolu'nun bazı yerlerini gezip gördüğünü ne çabuk unutmuş?
İlim kaynağa, ifadelere ve mantığa bakar.
Konuyla ilgili her eser ilim nazarında bir kaynaktır. Ben söz konusu eseri iki
ilmi çalışmamın, hatta yazdığım ilmi makalelerde bile söz konusu etmedim ama,
şimdi konu açılmışken belirtmek zorundayım.
Uluğbey'in haber göndermesi
üzerine, Kırım’a, oradan Türkistan’a gitmek isteyen Şeyh
Bedrettin’in, Sinop'tan bindiği bir geminin fırtınaya tutulması
sonucunda Eflak’a bırakıldıktan sonra, onun Deliorman ve Eski
Zağra civarlarına geldiğini, burada kendisini kurtarıcı mürşit ilan
ettiğini belirten Menakıpnamede deniyor ki:
Dergaha ilkin Balum Sultan gönüllülerinden Kara Bahar, Güzel Abdal ve Köçek Kaygusuz emrinde elli beş vücut derviş geldi. Otman Baba gönüllülerinden Cehennem Karası ve Turum Dede emrinde kırk vücut derviş geldi. Sultan Tonus Baba dergahından Salur Abdal ve Kül Abdal emrinde otuz beş vücut derviş geldi. Şah-ı Necef İmam Hüseyin şifahanesinden Çınar Dede ve Çırak Abdal emrinde kırk vücut derviş geldi. Sultan Şuca dergahından Gerçek Dedem, Mert Abdal ve Şahkulu emrinde yirmi beş vücut derviş geldi. Bunlardan başka, Sultan Muhsin sevenlerinden Hüseyin Ali ve Pir Veli geldi. Baba Ahmet Zencefil yiğitlerinden Baba Hüseyin Kulu geldi. Mir Gıyasettin gönüllülerinden Baba Hordek geldi. Mir Haydar tekkesinden Baba Aliyyi Tuna geldi. Meşhed-i Hazreti İmam Ali şifahanesinden Seyyit Merd-i İmami, Seyyit Cami, Baba Mecnun ve Şah Vela-yı Meşhedi geldi. Hazreti Hüseyin dergahından Gulam-ı Ali, Hüseyin Kulu ve Şah Veli geldi. Kasım-ı Enver perişan kullarından Baba Ahmed-i Şirvani, Mansur-u Geylani ve Cafer-i Horasani geldi. Dervişe dervişan olsun, binden fazla abdal… Kimi sufi, kimi halife; cümle yedi binden çok adem.
Bunlar Mehdi bekliyorlar. Kimi İsa ölmedi, gökten inecek diyor. Hatta kıyametin kopmasını da bekliyorlar. Şeyh Bedrettin, kimi müelliflere göre 1416 yılından beri, kimi müelliflere göre de 1418 yılından beri burada, Ağaçdenizi’nde. Şeyh Bedrettin, dergahına gelenleri yediriyor, içiriyor, onları misafir ediyor, ağırlıyor. Ve bir gece, kış günü, Şeyhin dergahı basılıyor. O 1420 yılında tutuklanıp Serez’e götürülüyor. Sonrası malum. Onu Molla Haydar ve Fahrettin Acemi'nin fetvası ile idam ettiren Mehmet Çelebi de, sürekli şeyhin hayalini gördüğünden rahatsız. 1421 yılında da vefat ediyor.
Dergaha ilkin Balum Sultan gönüllülerinden Kara Bahar, Güzel Abdal ve Köçek Kaygusuz emrinde elli beş vücut derviş geldi. Otman Baba gönüllülerinden Cehennem Karası ve Turum Dede emrinde kırk vücut derviş geldi. Sultan Tonus Baba dergahından Salur Abdal ve Kül Abdal emrinde otuz beş vücut derviş geldi. Şah-ı Necef İmam Hüseyin şifahanesinden Çınar Dede ve Çırak Abdal emrinde kırk vücut derviş geldi. Sultan Şuca dergahından Gerçek Dedem, Mert Abdal ve Şahkulu emrinde yirmi beş vücut derviş geldi. Bunlardan başka, Sultan Muhsin sevenlerinden Hüseyin Ali ve Pir Veli geldi. Baba Ahmet Zencefil yiğitlerinden Baba Hüseyin Kulu geldi. Mir Gıyasettin gönüllülerinden Baba Hordek geldi. Mir Haydar tekkesinden Baba Aliyyi Tuna geldi. Meşhed-i Hazreti İmam Ali şifahanesinden Seyyit Merd-i İmami, Seyyit Cami, Baba Mecnun ve Şah Vela-yı Meşhedi geldi. Hazreti Hüseyin dergahından Gulam-ı Ali, Hüseyin Kulu ve Şah Veli geldi. Kasım-ı Enver perişan kullarından Baba Ahmed-i Şirvani, Mansur-u Geylani ve Cafer-i Horasani geldi. Dervişe dervişan olsun, binden fazla abdal… Kimi sufi, kimi halife; cümle yedi binden çok adem.
Bunlar Mehdi bekliyorlar. Kimi İsa ölmedi, gökten inecek diyor. Hatta kıyametin kopmasını da bekliyorlar. Şeyh Bedrettin, kimi müelliflere göre 1416 yılından beri, kimi müelliflere göre de 1418 yılından beri burada, Ağaçdenizi’nde. Şeyh Bedrettin, dergahına gelenleri yediriyor, içiriyor, onları misafir ediyor, ağırlıyor. Ve bir gece, kış günü, Şeyhin dergahı basılıyor. O 1420 yılında tutuklanıp Serez’e götürülüyor. Sonrası malum. Onu Molla Haydar ve Fahrettin Acemi'nin fetvası ile idam ettiren Mehmet Çelebi de, sürekli şeyhin hayalini gördüğünden rahatsız. 1421 yılında da vefat ediyor.
Şeyh Bedrettin, Şeyhülislam Musa Kazım’ın “Varidat”
tercümesinde diyor ki:
Peygamber
efendimizin vefatından sonra bazı kimseler kıyametin kopmasını beklediler.
Bunun için de bazı alametlerin belireceğini ileri sürdüler. Dabbetü’l-Arz
çıkacak dediler. Deccal çıkacak dediler. Çok şeyler söylediler. Sonra Mehdi
çıkacak, İsa gökten inecek dediler. Alametlerin hiç biri çıkmadığı
gibi, ne Mehdi çıktı, ne de İsa gökten indi. Daha sonra bunun
Hicri 800 yılında gerçekleşeceğini ileri sürdüler. Oysa 800 yılını çoktan
bitirdik, Aradan 20 yıl daha geçti. Hiçbiri gerçekleşmedi. Bunu beklemek
boşuna. Hiçbir zaman olmayacaktır. Zaten Allah, kıyameti kendisinden
başka kimsenin bilemeyeceğini söylememiş midir? Öyleyse ne diye bekliyorsunuz? İsa
basbayağı ölmüş, öldürülmüştür. Onun için ölmedi, öldürülmedi deniyor. İsa
bedenen ölüdür, ancak ruhen diridir. Bu nedenle Kuran'da ölmedi,
öldürülmedi deniyor.
562
yıl sonra değişen ne?
Bu
beklentiler yer ve zamana göre çok olmuştur.
Verilen iki misal hemen hemen hepsini açıklıyor.
Bu beklentiler şimdi de var. Kurnazlar işi götürüyor.
Verilen iki misal hemen hemen hepsini açıklıyor.
Bu beklentiler şimdi de var. Kurnazlar işi götürüyor.
Papa'ya suikast düzenleyen Mehmet Ali Ağca, 1985
yılından itibaren "Ben Mesihim" demedi mi?
Adnan Oktar kendinin Mehdi olduğunu iddia ediyor.
Adnan Oktar kendinin Mehdi olduğunu iddia ediyor.
Bunlar
tamamen çıkar çevreleri...
"Mehdi"
Kuran'da üç yerde geçer, o da Hazreti İsa'dan söz edilirken. Denir ki: O
beşikte iken konuşurdu. Bu cümlede geçen beşik kelimesi Arapça mehdidir. Onlar
bunun anlamını bilir ama, şartlandıkları için yine de mehdi kelimesini hidayet
kelimesinden geldiğini söylemekten çekinmezler.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)